Πόρσε στους δρόμους, διαφθορά στην εξουσία και φτώχεια στα σπίτια

Μέσα σε μόλις τρία χρόνια, η ισοτιμία του εθνικού νομίσματος, της γκρίβνας, ως προς το δολάριο υπερτριπλασιάστηκε, από 1:8 που ήταν το 2013 σε 1:26 σήμερα.

Τη χρονιά των γεγονότων του 2014, το ΑΕΠ της χώρας συρρικνώθηκε κατά 15%, ενώ το 2015 η ύφεση έφτασε στο 9%. Ο πληθωρισμός μέσα στο 2015 προσέγγισε το 40%, ενώ η αγοραστική δύναμη της μεσαίας και κατώτερης τάξης γεωμετρικά μειώθηκε.

Ο κόσμος συνεχίζει να υπολογίζει τις ετήσιες απολαβές του σε δολάρια, αρκετοί εργαζόμενοι στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα που συναντήσαμε αναφέρουν πως κατά μέσο όρο, ενώ λάμβαναν γύρω στα 10.000 δολάρια το 2013, τώρα πλέον με δυσκολία εισπράττουν 5.000 δολάρια ετησίως.

Με τη σκέψη προσανατολισμένη στον “Σοβιετικό δικτάτορα” Πούτιν, όπως τον αποκαλούν οι περισσότεροι στο Κίεβο, η Ε.Ε., η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ, όχι μόνο δεν τρομάζουν τους Ουκρανούς, αλλά θεωρούνται σχεδόν οι αναγκαίοι σύμμαχοι.

Στη συνείδηση μεγάλου μέρους του κόσμου, τα μέτρα λιτότητας και η επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου δεν έχουν συνδεθεί με το ΔΝΤ, ούτε με τα γεγονότα του 2014.

“Το 2013 παρατηρήθηκε μια αλλαγή σε σχέση με τις εξαγωγές μας στη Ρωσία με την οποία διατηρούσαμε εξαιρετικές έως τότε εμπορικές σχέσεις, καταγράφηκε τότε μια πτώση των εξαγωγών και άρχισαν να παράγουν προϊόντα που έπαιρναν από εμάς. Η μία επιλογή μας ήταν η χρεοκοπία το 2014 και εμείς επιλέξαμε να συνεχίσουμε με το ΔΝΤ. Νομίζω ότι πλέον είμαστε καλύτερα οικονομικά από την Ελλάδα σε ό,τι αφορά το χρέος”, θεωρεί ο φιλελεύθερος οικονομολόγος Τάρας Κάτσκα, πρόεδρος του Ιδρύματος International Renaissance Foundation (σ.σ. μέρος του Open Foundation) και βασικός διαπραγματευτής στο σχέδιο της εμπορικής σύνδεσης της Ε.Ε. με την Ουκρανία.

Κούρεμα-εξπρές

Το 2015 το ΔΝΤ προχώρησε χωρίς χρονοτριβή και πολλές αξιολογήσεις σε μια σημαντική αναδιάρθρωση του χρέους της χώρας με κούρεμα 20% και ταυτόχρονη επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής του οφειλόμενου ποσού, που δεν ξεπερνά το 75% του ΑΕΠ της χώρας.

Ο οικονομολόγος Κάτσκα παραδέχεται πως η προσαρμογή των μισθών εξακολουθεί να είναι πολύ πιο κάτω από την αύξηση του πληθωρισμού και από την αλλαγή της ισοτιμίας.

Μας μιλά για τη διαφθορά των ολιγαρχών, τις αναγκαίες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, τις επωφελείς ιδιωτικοποιήσεις, τις απαραίτητες περικοπές στον δημόσιο τομέα, όπου “μειώσαμε κατά 30% τους υπαλλήλους του Δημοσίου και ειδικά τους δασκάλους”.

Photo: Kostas Zafeiropoulos

Μία από τις πιο επιτυχημένες ιδιωτικοποιήσεις ήταν αυτή της χαλυβουργίας MetInvest που πέρασε στα χέρια του ολιγάρχη Αχμέτοφ, “ίσως με χαμηλότερο τίμημα από όσο θα έπρεπε”, λέει ο Κάτσκα, που επισημαίνει πως “το μεγαλύτερο πρόβλημα στην Ουκρανία είναι η σκιώδης οικονομία που εξακολουθεί να κυμαίνεται μεταξύ 40%-60%”.

Ενδεικτικό της κατάστασης είναι πως πριν από λίγους μήνες μέσα από τις διαρροές των Panama Papers, αποκαλύφθηκε πως ο νυν πρόεδρος και μεγαλοβιομήχανος Ποροσένκο είχε στήσει offshore το 2014 στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους για να αποφύγει φορολογικές επιβαρύνσεις για τον οικογενειακό κολοσσό του, τη σοκολατοβιομηχανία “Ρόσεν”.

Ακόμα και σήμερα η Ρωσία παραμένει ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ουκρανίας, η οποία ήταν απολύτως εξαρτημένη από το φτηνό αέριο των γειτόνων.

Εδώ και αρκετούς μήνες η Ουκρανία συνειδητά απορρίπτει την εισαγωγή φτηνού αερίου από τη Ρωσία, επιλέγοντας αέριο κυρίως από την Ουγγαρία, το οποίο στην πραγματικότητα είναι ρωσικής προέλευσης με αντιστροφή ροής στα σύνορα και αυξημένο φυσικά τίμημα για όλους τους πολίτες, που είδαν τις δαπάνες τους να εκτοξεύονται.

Τους πρώτους 4 μήνες του 2016, οι εξαγωγές σημείωσαν άνοδο, οι εισαγωγές από τη Ρωσία υποδιπλασιάστηκαν (από το 12% στο 6%), ενώ ταυτόχρονα πληθαίνουν οι πολυεθνικές που καταφτάνουν στη χώρα για επενδύσεις.

“Ο κατώτατος μισθός στην Ουκρανία είναι 50 δολάρια, είμαστε σε επίπεδο υποσαχάριας Αφρικής” αντιτείνει ο καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Ντραγκομανόφ, Βολοντίμιρ Ισένκο.

Το κόστος ενοικίου για ένα μικρό τριάρι για μια τετραμελή οικογένεια είναι πάνω από τον μέσο μισθό ενός εργαζόμενου. Η απόκτηση και η συντήρηση ενός απλού αυτοκινήτου μοιάζει με πολυτέλεια για τη μέση ουκρανική οικογένεια.

Σε ένα παράλληλο σύμπαν, οι κεντρικές λεωφόροι στο Κίεβο, στο κοσμοπολίτικο Λβιβ και στην Οδησσό είναι γεμάτες από Lexus, Mercedes, Jaguar, Porsche και αντίστοιχα πολυτελή αυτοκίνητα. Σοφέρ ανοίγουν τις πόρτες πανάκριβων αυτοκινήτων σε ισχυρούς επιχειρηματίες, δικαστές, πολιτικούς και τις εντυπωσιακές συνοδούς τους.

Ενδεικτικό της κρίσης είναι πως οι τιμές σε πεντάστερα ξενοδοχεία, όπου καταλύουν διπλωμάτες και ισχυροί παράγοντες, πριν από 3 χρόνια δεν έπεφταν κάτω από 350 δολάρια το βράδυ για ένα δίκλινο. Πλέον η τιμή αυτή έχει πέσει στα 150-180 δολάρια, με αυξητικές τάσεις το τελευταίο διάστημα. Οι δαπάνες στο σούπερ μάρκετ είναι περίπου 40% κάτω από τα επίπεδα της Eλλάδας.

Την ίδια ώρα, ένας ακαδημαϊκός πλήρους απασχόλησης στο πανεπιστήμιο εισπράττει περίπου 200 δολάρια. Ενας γιατρός σε δημόσιο νοσοκομείο έχει μισθό 250 δολάρια, ενώ ο επίσημος μισθός βουλευτών και δικαστικών δεν ξεπερνά τα 300 δολάρια.

Πριν από λίγες εβδομάδες μετά την έρευνα στα σπίτια δύο εισαγγελέων του Κιέβου, των Oleksandr Korniyets και Volodymyr Shapakin, βρέθηκαν 65 διαμάντια, κοκαΐνη, όπλα και πάνω από μισό εκατομμύριο δολάρια.

Το σκάνδαλο μοιάζει να είναι η κορυφή μόνο ενός παγόβουνου. Το αποκάλυψαν δύο νέοι βοηθοί εισαγγελέα, οι οποίοι ανέλαβαν έπειτα από διαγωνισμό τις θέσεις δύο άλλων γενικών εισαγγελέων, των Vitaliy Yarema και Viktor Shokin.

Οι τελευταίοι δεν προχώρησαν ποτέ επί της ουσίας τις έρευνες για τις δολοφονίες που έγιναν κατά τη διάρκεια του Euromaidan. Οι δύο νέοι “ενοχλητικοί” εισαγγελείς απολύθηκαν και μάλιστα άνοιξε εισαγγελική έρευνα εναντίον τους για παραβίαση του κώδικα δεοντολογίας.

Εδώ και μερικούς μήνες γενικός εισαγγελέας τοποθετήθηκε ο Yuriy Lutsenko, άνθρωπος του προέδρου Ποροσένκο, ο οποίος δεν διαθέτει καν πτυχίο Νομικής.

“Απλά υπέρμαχοι της Ε.Ε.”

Οι συγκεκριμένες αποκαλύψεις διαφθοράς υψηλόβαθμων αξιωματούχων δεν σοκάρουν την ουκρανική κοινωνία.

“Η υποστήριξη στην κυβέρνηση έχει μειωθεί αισθητά, το κόμμα του Ποροσένκο πέφτει κάτω από το 10% στις δημοσκοπήσεις, υπάρχουν πολλές κινητοποιήσεις σε τοπικό επίπεδο που όμως δεν λαμβάνουν εθνικό χαρακτήρα”, εξηγεί ο καθηγητής και αρθρογράφος στην Guardian Ισένκο.

“Ημουν πολύ σκεπτικός από την αρχή σε σχέση με το κίνημα Euromaidan, ήξερα ότι το θέμα της σύνδεσης με την Ευρώπη κατά 97% σχετίζεται με εμπορικές συμφωνίες, με το άνοιγμα των αγορών και ελάχιστα με τη διαφθορά και τα ανθρώπινα δικαιώματα”, μας λέει ο ίδιος και προσθέτει:

“Διαφωνώ ότι ο κόσμος αντιδρούσε στ’ αλήθεια στο πρώην καθεστώς, ήταν απλά υπέρμαχοι της Ε.Ε. Εχω δει ποιες είναι οι συνέπειες της εισόδου μιας φτωχότερης οικονομικά χώρας στην Ευρώπη, ήδη μετατρεπόμαστε σε ακόμα πιο φτωχή χώρα της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Γιατί να το κάνουμε αυτό;”.

Δυσκολεύεσαι να συναντήσεις ανθρώπους σαν τον Ισένκο στη δυτική Ουκρανία, καθώς οι απόψεις του θεωρούνται αντιπατριωτικές.

Σύντομο οδοιπορικό στο Κίεβο

Στην Ουκρανία ενυπάρχουν δύο διαιρετικές τομές, μία γεωγραφική και μία ηλικιακή.

Αν ο ποταμός Δνείπερος οριοθετεί ένα σύνορο Ανατολής και Δύσης, που αναδεικνύει τις ιστορικές εθνοτικές διαφορές σε ένα περιβάλλον ανταγωνιστικών ιμπεριαλισμών, το άλλο “σύνορο” είναι η ηλικία.

Η πλειονότητα των νεότερων Ουκρανών αλλά και μεγάλο μέρος της χώρας διακατέχεται από άκρατο αντισοβιετισμό, που εμφανίζεται ως “αντικομμουνισμός”.

“Είχαμε 70 χρόνια ολοκληρωτισμού. Τα περισσότερα προβλήματα που έχουμε προέρχονται από τη σοβιετική περίοδο.

Μετά το Maidan οι Ουκρανοί ξεκίνησαν να διεκδικούν τα δικαιώματά τους, να αντιλαμβάνονται την εθνική τους ταυτότητα, να αντιδρούν.

Παρότι η διαφθορά και οι ολιγάρχες παραμένουν, νιώθουμε ότι έχουμε περισσότερες ελευθερίες”, ισχυρίζεται η 30χρονη Αλία Σάντρα, αρχισυντάκτρια του “Euromaidanpress”, ενός μέσου ενημέρωσης που δημιουργήθηκε την περίοδο των διαδηλώσεων του 2014 ενάντια στην “κυβερνητική προπαγάνδα του Γιανουκόβιτς”.

Η Αλία Σάντρα, θερμή υποστηρίκτρια του Euromaidan, δεν δίστασε να αποκαλύψει τις πρόσφατες ιστορίες διαφθοράς των εισαγγελέων.

Συναντήσαμε πολλούς νέους σαν την Αλία. Πολλοί δουλεύουν σε διάφορες ΜΚΟ, χρηματοδοτούμενες συνήθως από ξένες πρεσβείες και ιδρύματα όπως το Open Foundation, που προωθούν ζητήματα εκδημοκρατισμού και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στην οικονομία και τη δημόσια διοίκηση της χώρας.

Μια γενιά, νέων ενθουσιωδών ανθρώπων, με δεξιότητες και ακαδημαϊκά προσόντα, στρέφει το βλέμμα της προς τη Δύση. Ταυτόχρονα θεωρεί τους ολιγάρχες ως μια συνέχεια των Σοβιετικών και ονειρεύεται μια κοινωνία πιο αξιοκρατική, όπου θα βρει ευκαιρίες κοινωνικής ανέλιξης.

Ενα αμερικανικό όνειρο α λα ουκρανικά. Από την άλλη πλευρά, σε μια πρόσφατη έρευνα του Βρετανικού Συμβουλίου σχεδόν ένας στους δύο νέους Ουκρανούς απάντησε ότι σκέφτεται τη μετανάστευση ως λύση.

Την ίδια ώρα, όποιο κομμουνιστικό σύμβολο στον δημόσιο χώρο έχει απομείνει από τη δεκαετία του 1990 αποκαθηλώνεται. Τον Απρίλιο του 2015 η κυβέρνηση απαγόρεψε (με τον ίδιο νόμο) τα ναζιστικά και τα κομμουνιστικά σύμβολα.

Στοχοποίηση διαδηλωτών

“Είναι εσφαλμένο να υποστηρίζουμε σήμερα πως έχουμε περισσότερες ατομικές ελευθερίες τώρα από ό,τι πριν το 2014. Οι φοιτητές αντιδρούσαν πρόσφατα στην επικείμενη ακύρωση κρατικών υποτροφιών και φώναζαν συνθήματα όπως “Τα λεφτά στην εκπαίδευση και όχι στον πόλεμο”. Στοχοποιήθηκαν από γνωστούς εθνικιστικούς κύκλους”, λέει στην “Εφ.Συν.” ο μαρξιστής καθηγητής Ισένκο.

Μας ενημερώνει πως πρόσφατα απομακρύνθηκαν από το Πανεπιστήμιο όπου διδάσκει, με απόφαση υπουργού, δύο υποψήφιοι διδάκτορες για το εξής “έγκλημα”:

Ετυχε να βρεθούν στη Μόσχα στις 24 Αυγούστου, ημέρα εθνικής εορτής, έβγαλαν σέλφι, τις ανέβασαν στο facebook, με αποτέλεσμα να τις ανακαλύψουν κάποιοι “υπερπατριώτες” και να απαιτήσουν – όπως και έγινε – να φύγουν από το Πανεπιστήμιο, γιατί “είναι αδιανόητο να βρίσκεται κάποιος στην πρωτεύουσα του εχθρού”.

Στις 5 Σεπτεμβρίου 2016 το τηλεοπτικό κανάλι Inter, που θεωρείται από πολλούς ότι κάνει αντιουκρανική προπαγάνδα, δέχτηκε επίθεση από 15-20 άτομα με στολές παραλλαγής. Κι ενώ η αστυνομία ήταν απούσα, μέσα σε ελάχιστα λεπτά κατέφτασε τηλεοπτικό συνεργείο του καναλιού Espresso TV, συνιδιοκτήτης του οποίου είναι ο νυν υπουργός Εσωτερικών Arsen Avakov.

Αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο

Ο Τάρας Σεβτσένκο (1814-1861), σχετικά άγνωστος στη Δύση, είναι ο εθνικός ποιητής της Ουκρανίας. Το όνομά του είναι παντού. Τα τελευταία χρόνια, πάρκα, λεωφόροι, ιδρύματα έχουν πάρει το όνομά του καθώς το συγγραφικό του έργο θεωρείται βάση της νεότερης ουκρανικής λογοτεχνίας και γλώσσας.

Φτάνοντας στο Πανεπιστήμιο Τάρας Σεβτσένκο, το μεγαλύτερο της χώρας στο κέντρο του Κιέβου, αναρωτιέσαι πώς “ξεχάστηκαν” ο Γκόγκολ, η ποιήτρια Αννα Αχμάτοβα και ο συγγραφέας Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ (όλοι ουκρανικής καταγωγής) στο συλλογικό ασυνείδητο.

Σε μια αίθουσα του Πανεπιστημίου ακούς μόνο ελληνικά. Είναι η έδρα Ελληνικών Σπουδών, όπου διευθυντής και ψυχή του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας που λειτουργεί από το 1999 είναι ο Ουκρανός Αντρέι Σαβένκο.

Συζητούμε με τον ίδιο και τους φοιτητές του για τα γεγονότα στο Maidan.

– “Κατέβηκα από την πρώτη μέρα στην πλατεία παρά τις επιφυλάξεις μου. Κοινωνικά συνθήματα δεν ακούγονταν στο Maidan, ήταν εθνικά αλλά όχι τόσο εθνικιστικά, λέγανε Ουκρανία για τους Ουκρανούς, αλλά και για τους Ρώσους και για τους Εβραίους. Μιλούσαμε για ζητήματα που κάποτε εμείς οι στερεοτυπικά ήσυχοι Ουκρανοί δεν τολμούσαμε καν να αγγίξουμε.

“Νεολαία, φοιτητές, συνταξιούχοι, εργάτες, ήταν προοδευτικοί οι περισσότεροι άνθρωποι που κατέβηκαν στους δρόμους, δεν ήταν εθνικιστές στην πλειονότητά τους (οι ακροδεξιοί και οι φασίστες ήταν λιγότεροι), ήθελαν την Ευρώπη, μιλούσαν κατά της διαφθοράς, κατά των οικονομικών ελίτ, και δεν ήταν όλοι υπέρμαχοι της ελεύθερης αγοράς” λέει ο Σαβένκο, που θυμάται την άγρια αστυνομική καταστολή των Berkut (ΜΑΤ) του Γιανουκόβιτς αλλά και την αλληλεγγύη μεταξύ των διαδηλωτών.

– “Το χειρότερο είναι πως αυτοί που μας έδερναν από την πλευρά της αστυνομίας επί Γιανουκόβιτς παραμένουν ακόμα. Εχουμε 400.000 αστυνομικούς στη χώρα, είναι διπλάσιοι από τον στρατό.

“Τώρα πια οι εθνικιστές εργάζονται σε δεκάδες εταιρείες security που εναντιώνονται στις τωρινές διαδηλώσεις. Είναι πραγματικά αστείο να λέμε ότι έχουν αλλάξει θετικά τα πράγματα με τον Ποροσένκο, δεν ξεχνάμε το παρελθόν του”, τονίζει ο Σαβένκο.

– “Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα τανκ στους δρόμους στις 19 Ιανουαρίου 2014, ήταν από τις πιο άσχημες μέρες στη ζωή μας, αλλά, από την άλλη πλευρά, 16χρονα παιδιά έλεγαν ψέματα στους γονείς τους, αψηφούσαν το κρύο και κατέβαιναν κάτω στους δρόμους για να διαδηλώσουν”, λέει στα ελληνικά η 22χρονη φοιτήτρια Ντάρια.

Η ίδια, όπως και οι υπόλοιποι συμφοιτητές της, δηλώνει πως “ευτυχώς τότε υπήρχαν τα social media γιατί ζούσαμε ένα φοβερό κύμα παραπληροφόρησης από τα κρατικά κανάλια. Μιλούσαν μόνο για την επίθεση του Δεξιού Τομέα στους αστυνομικούς. Eμείς πάντως δεν είδαμε κανέναν άλλον πλην της αστυνομίας να χτυπάει τους διαδηλωτές”.

Αυτή είναι η κυρίαρχη αφήγηση στην Ουκρανία για τα γεγονότα του 2014.